Hypervigilantie is een toestand waarin je voortdurend gespannen bent, op je hoede bent en je buitengewoon bewust bent van je omgeving.
Uit een klein maar groeiend aantal onderzoeken blijkt dat hypervigilantie een kenmerk is van fibromyalgie en mogelijk bijdraagt aan het veelvoorkomende symptoom van sensorische overbelasting.
Het idee is dat onze hersenen zich overdreven bewust worden van dingen, zoals pijnlijke prikkels, geluiden, fel licht en algemene activiteit.
Dat zou kunnen verklaren waarom ons lichaam zo pijnlijk reageert op een sensatie die de meeste mensen niet als pijnlijk zouden ervaren (allodynie). Ook zou het kunnen verklaren waarom we gevoelig zijn voor lawaai, licht, chaotische omgevingen en meer.
Met hypervigilantie merk je dingen niet alleen sneller op, je kunt je aandacht er waarschijnlijk ook niet meer van afleiden. Als er in de andere kamer iets piept, merk je het meteen, raak je er erg door afgeleid en raak je waarschijnlijk geagiteerd als het niet weggaat.
Hetzelfde geldt voor het voelen van de druk van een tailleband of hoe een stof over je huid wrijft. Onze hersenen zien het als een bedreiging, onze hersenen fixeren zich erop en onze fysiologische reactie is veel extremer dan het zou moeten zijn.
In veel gevallen is hypervigilantie gekoppeld aan angst. Eén fibromyalgie-onderzoek suggereerde echter dat we hypervigilant kunnen zijn met of zonder angst.
De Hypervigilantie Ervaring
Het menselijk brein neemt veel informatie over onze omgeving waar, waarvan we ons nooit bewust zijn.
Er worden op elk moment te veel signalen op onze hersenen afgevuurd, waardoor er een filterproces plaatsvindt: zaken die als onbelangrijk worden beschouwd, worden eruit gefilterd en we zijn ons er nooit van bewust.
Alles wat je brein als een bedreiging beschouwt, krijgt echter extra aandacht. Dit kan een zeer persoonlijke reactie zijn, afhankelijk van wat je brein heeft geleerd als een gevaar.
Neem bijvoorbeeld mensen met arachnofobie (angst voor spinnen). Hierdoor zijn zij vrijwel zeker de eerste persoon in de kamer die een insect op de muur ziet of iets kleins dat over het tapijt beweegt. Hun hersenen staan constant op scherp, vooral op plekken waar ze vaak spinnen hebben gezien.
Als ze een spin zien, raken ze misschien in paniek, willen ze misschien wegrennen, willen ze zich op een veilige plek oprollen en huilen. Bij fibromyalgie kan de reactie op overstimulerende omgevingen vergelijkbaar zijn.
Ik heb daar zelf ervaring mee. Een keer stond ik in de rij om iets te kopen in een kleine, chaotische winkel waar een medewerker luide, thrashmuziek met een extreem snelle beat had aangezet. Gelukkig was ik bij mijn man en toen ik hem mijn spullen gaf en zei dat ik weg moest, begreep hij het.
Buiten ging ik tegen een muur zitten, deed mijn ogen dicht en haalde diep adem totdat ik niet langer het gevaar liep van een volledige angstaanval. Als arachnofoob zie ik de overeenkomsten tussen dat en wat er gebeurt als ik een spin zie.
Leven met hyperwaakzaamheid
De meeste ouders ervaren een zekere mate van hyperalertheid als het om onze kinderen gaat. Als je een nieuwe baby hebt, kan het kleinste gejank je uit bed laten vliegen.
U ziet kleine gevaren die anderen niet opmerken, zoals een stopcontact dat open ligt of een glas op de rand van een tafel.
Hoewel hypervigilantie in bepaalde situaties normaal is, is het niet gezond om te lang in een hypervigilante staat te verkeren. Politieagenten en soldaten in oorlogsgebieden doen dat vaak, wat hen een risico op PTSS oplevert.
Hypervigilantie kan uw slaap verstoren, vermijdingsgedrag veroorzaken en u zenuwachtig en angstig maken. Altijd alert zijn is vermoeiend. Het kan u prikkelbaar maken en vatbaar voor uitbarstingen. Paniekaanvallen zijn zeker mogelijk.
Hyperwaakzaamheid is een aspect van ziekte en geen ziekte op zich.
Als u denkt dat hypervigilantie een probleem voor u is, praat er dan met uw arts over. Dat kan helpen bij het bepalen van de richting van uw behandeling.
Medicijnen worden over het algemeen niet gebruikt om hypervigilantie te behandelen. In plaats daarvan worden copingtechnieken en behandeling voor de ziekte die het veroorzaakte aanbevolen.
Copingtechnieken kunnen zijn:
- Omgaan met stress,
- Yoga,
- Meditatie,
- Aandacht,
- Diepe ademhaling.
Het is een goed idee om jezelf te verwijderen uit situaties of omgevingen die je hypervigilantie verhogen. Als dit echter leidt tot isolatie of vermijdingsgedrag, kun je baat hebben bij counseling.
Ook al voelt u zich soms hopeloos, bedenk dat u met tijd en moeite overmatige waakzaamheid kunt overwinnen.